Θεοί και θείο, ένστικτο και συνείδηση.

Στον αρχαίο κόσμο ο άνθρωπος αποδέχεται τη φυσική του θέση «μέσα στην αμετακίνητη και αδιαμφισβήτητη ιεραρχία των όντων και των πραγμάτων». Είναι εκπληκτικός ο τρόπος της κλασικής έκφρασης προς το θραυσματικό χαρακτήρα των νεότερων χρόνων. Θεοί και θείο, κόσμος και ελευθερία, ένστικτο και συνείδηση είναι οι έννοιες που με απασχολούν για να ερμηνεύσω φέρ’ ειπείν, τον «Μοσχοφόρο» της Ακρόπολης. Σκέφτομαι εδώ την πληγωμένη ματιά και το πικρό χαμόγελο των αυτοπροσωπογραφιών του γερο-Ρέμπραντ γύρω στο 1660 και το αινιγματικό μειδίαμα των Κούρων με το υγρό βλέμμα, που χτυπάει σαν ρόπαλο τη ζωή, όπως έλεγε ο Πεντζίκης.
Το αδιάφθορο, ακόμη, από κάθε «πολιτιστική» επίστρωση, ένστικτο είναι έτοιμο να διεκδικήσει την ιστορία. Αντιθέτως, στα εσωτερικά πορτρέτα του Ρέμπραντ το υποκείμενο απλώς παρατηρεί την ιστορία ν' αφήνει τα σημάδια της στο δέρμα του. Η τέλεια αντίθεση!
Πώς είναι δυνατόν να καταλάβουμε το ελληνικό μέτρο, αν δεν μετρήσουμε στην άβυσσο της αμετρίας, της βίας και της ανομίας μες στην οποία ανδρώθηκε ο αρχαϊκός ελληνισμός; Αυτό το μέτρο η Αναγέννηση το αναγνώρισε μέσα από τη "γαλήνη" και την "ομορφιά" των αγαλμάτων που ξέθαβε, σαν την έκφραση της χαράς και της αφέλειας μιας υποτιθέμενης παιδικής ηλικίας τής ανθρωπότητας.
Μήπως, όμως, σ' εκείνη την εποχή βλάσταινε η ωριμότητα, ενώ τώρα ζούμε έναν τεχνολογικά εκκωφαντικό παιδισμό; Πόσα πράγματα, αλήθεια, αγνοούμε σε σχέση με την τέχνη και την κοινωνία εκείνων των ανθρώπων, οι οποίοι έζησαν στα ίδια αυτά χώματα που σήμερα διαχειριζόμαστε εμείς; Μήπως θα έπρεπε να (ξανά)διεκδικήσουμε μια γνώση που υπερφίαλα επι-δεικνύουμε, χωρίς ουσιαστικά να κατανοούμε;